Душанбе, 11-июнь – “Караван Инфо” МА.Тажикстан жапайы жаратылышты коргоо жаатында эл аралык таанууга жетишти: 2025-жылдын 6-8-июнунда Италиянын Милано Мариттима шаарында өткөн Safari Club International (SCI) 38-жылдык конвенциясында Барс мергенчилик чарбасы бир эле учурда үч престиждүү сыйлыкка татыктуу болгон.

Бул сыйлыктар чарбанын профессионалдык ийгилигинин символу гана эмес, ошондой эле жаратылышты туруктуу башкаруунун буткул улуттук моделинин натыйжалуулугун таануу болуп саналат.

Тажик экономикасына эл аралык атак-даңк алып келген негизги факторлордун бири – Чыгыш Памирдеги Марко Поло тоо койлорунун (аркарлардын) популяциясынын туруктуу калыбына келтирилиши. Жаратылышты коргоо боюнча эл аралык союз (IUCN) менен биргеликте жүргүзгөн акыркы мониторингдин жыйынтыгы боюнча 2024-жылдын аягында аркарлардын саны 30 миң башка жеткен.

Бул таасирдүү жетишкендик узак мөөнөттүү стратегиянын натыйжасы болуп саналат: илимий мамиле, катуу квота, браконьерликтен коргоо жана жергиликтүү коомчулуктун активдүү катышуусу.

"Бүгүнкү күндө 30 миң аркар бар. Бул дээрлик 40 жылдык эмгектин натыйжасы. Бирок 80-жылдары алардын саны олуттуу коркунучта болчу", – дейт "Барс" дыйкан чарбасынын жетекчиси Каракул Сохибкулов.

Тажик тажрыйбасы далилдеген парадокс: мергенчилик душман эмес, табияттын союздашы болушу мүмкүн – катуу тартип жана жоопкерчилик болгондо.

«Барс» фермердик чарбасы тарабынан ишке ашырылып жаткан модель жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу принцибине негизделген: мергенчилер, чет өлкөлүктөрбү же жергиликтүү тургундарбы, лицензияларды сатып алуу, андан түшкөн каражат жаратылышты коргоого, анын ичинде аңчылардын кызматын каржылоого, талаа мониторингине, тоолуу айылдардын инфраструктурасын колдоого жумшалат.

Бул система эл аралык өнөктөштөрдүн көңүлүн жана ишенимин, ошондой эле Тажикстандын моделин “бүткүл дүйнөгө үлгү” деп атаган Европа менен Америка Кошмо Штаттарынын илимпоздору тарабынан таанылды.

SCIдин үч сыйлыгы «Барс» чарбасынын жеке жеңиши гана эмес, бүткүл өлкө үчүн маанилүү кадам болуп саналат.

"Бул биздин мергенчилик компаниялары дүйнөлүк деңгээлдеги профессионалдык жана этикалык сынактан өткөнүн көрсөтүп турат. Бул бүтүндөй өлкөнүн жеңиши жана экологиялык долбоорлорго жаңы инвестицияларды тартууга жана туруктуу туризмди өнүктүрүүгө катализатор боло алат", – дейт Каракул Сохибкулов.

Safari Club International – 1971-жылы АКШда негизделген эң эски эл аралык аңчылык уюму. SCI 100дөн ашык өлкөнүн мүчөлөрүн бириктирет жана "коргоо үчүн аңчылык" концепциясын активдүү колдойт, кайрымдуулук фонду аркылуу дүйнө жүзү боюнча ондогон долбоорлорду каржылайт.

Уюм ошондой эле эл аралык сүйлөшүүлөргө жана илимий демилгелерге, анын ичинде CITES жана IUCN платформаларына катышат.

СУРОТТв: Каракул Сохибкулов