Eron elitasining eng nufuzli vakillaridan biri Ali Larijoniy nomi Tehronda borgan sari jaranglamoqda.
Agentlik ma'lumotlariga ko'raforscha, u tez orada general Ali Akbar Ahmadian o'rniga Milliy xavfsizlik Oliy Kengashi (MXK) kotibi lavozimiga qaytishi mumkin.
Bu shunchaki kadrlar almashinuvi emas: biz islohotchilar va konservatorlar o‘rtasidagi kuchlar muvozanatida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan burilish nuqtasi haqida bormoqda.
Shu bilan birga, taniqli o‘ta konservativ siyosatchi, G‘arb bilan murosalarning ashaddiy raqibi Said Jaliliy Kengashdan chetlashtiriladi. Biroq, ta'kidlanganidek, u Mudofaa kengashi doirasida "maxsus strategik ma'lumotlar" bilan ishlashda davom etadi.
Aslini olganda, gap mintaqaviy keskinlik kuchayishi va Eron yadro dasturi bo‘yicha muzokaralarning jonlanishi fonida qaror qabul qilish markazini qayta formatlash haqida ketmoqda.
Tinchlik va'da qilmaydigan siyosiy qaytish
Ali Larijoniy 2005-2007 yillarda Oliy Milliy xavfsizlik kengashini boshqargan, keyin esa 12 yil davomida Majlisni boshqarib, uni siyosiy intrigalar uchun asosiy platformaga aylantirgan.
U 2015-yilda AQSh bilan yadroviy bitim (JCPOA) uchun parlament tomonidan qo‘llab-quvvatlanishida hal qiluvchi rol o‘ynadi, keyinchalik esa Hasan Ruhoniyning islohotlar tashabbuslarini faol ravishda blokladi.
Larijoniyning o'zi o'tgan yili kamdan-kam uchraydigan bayonotlaridan birida shunday ta'kidlagan edi:
"Davlat manfaatlari va xalq huquqlari o'rtasidagi muvozanatni tiklamay turib, mamlakat barqarorligini ta'minlab bo'lmaydi. Kuchli Eron nafaqat raketalar, balki oqilona siyosat hamdir".
Uning qaytishi pragmatik, ammo qattiq kursning tiklanishini anglatishi mumkin – tashqi tomondan murosa, ichki nazorat. Eron matbuoti buni “siyosiy markazga qaytishga urinish” deb atagani bejiz emas.
Raqiblarning pozitsiyalari: tashvish va ehtiyotkor optimizm
Bugun Larijoniyning qaytishi konservatorlar va islohotchilar o‘rtasidagi qarama-qarshilikning yangi bosqichining ehtimoliy boshlanishi sifatida ko‘rilmoqda, ayniqsa, AQSh va Isroil bilan so‘nggi 12 kunlik harbiy kuchayishdan so‘ng. Mo'tadilroq kuchlarga tayanadigan yangi prezident Masud Pezeshkian mamlakat tashqi va mudofaa siyosatini nazorat qilish uchun siyosiy kurashga kirishish xavfi bor.
Islohotchilar qanoti vakili Pezeshkyan hozircha keskin bayonotlar bilan chiqmagan, biroq o‘tmishning og‘ir vazn toifalarining qaytishi xalq kutgandek emasligini allaqachon ma’lum qilgan:
"Biz kelajak Eronini qurishimiz kerak, o'tmishdagi tortishuvlarni tiriltirmasligimiz kerak. Revanshizmga vaqtimiz yo'q", – deya ta'kidladi Pezeshkian Tabrizda yoshlar bilan uchrashuvda.
Majlis Milliy xavfsizlik qo‘mitasi rahbari Jalol Rashidi-Kuchi ham vazminlik bilan, lekin tanqid bilan gapirdi:
"Xavfsizlikka yangicha yondashuvlar kerak, eski shaxslarning qaytishi emas. Konservativ byurokratlarga tayanish mamlakatni boshi berk ko'chaga olib chiqishi mumkin".
Bifurkatsiya nuqtasi: Yadro dasturining yo'nalishi
Milliy xavfsizlik oliy kengashining yangi kotibining tayinlanishi Eron yadroviy dasturi kontekstida ayniqsa muhimdir. Kengash rahbarining figurasi muzokaralardagi strategiyaga, shu jumladan Qo'shma Shtatlar bilan aloqalarni qayta tiklash imkoniyatiga bevosita ta'sir qiladi.
Eron tashqi ishlar vazirining sobiq o‘rinbosari, JCPOA arxitektorlaridan biri Abbos Aragchi aytganidek: "Larijoniy tizim odami. U murosa qayerda va qizil chiziq qayerda ekanligini biladi. Uning qaytishi Eron muzokaraga tayyor, ammo kuchli pozitsiyada ekanligini anglatishi mumkin".
Bunday rivojlanish mintaqani barqarorlashtirish uchun imkoniyat va ichki siyosiy notinchlikning boshlanishi bo'lishi mumkin. Isroil va Qo'shma Shtatlar bilan 12 kunlik urushdan so'ng jamiyat tashqi siyosatni bashorat qilish va iqtisodiy barqarorlikni talab qilmoqda.
Pragmatizm va qasos o'rtasida
Haqiqatda Eron siyosiy sahnasi shaxmat taxtasiga o'xshaydi, bu erda har bir dona o'z narxiga ega va harakatlar oldinga o'nlab yurishlar hisoblab chiqiladi.
Larijoniyning qaytishi ham hokimiyatning mustahkamlangani, ham Eron elitasi ichidagi chuqur nizolar alomati bo‘lishi mumkin.
Bir narsa aniq: kelgusi oylarda Eron kurslar, ambitsiyalar va strategiyalar kurashiga duch keladi, bu yerda gap nafaqat siyosat, balki Islom Respublikasining kelajagi haqida ham.
Bu tayinlanish nafaqat hokimiyat vertikalini mustahkamlash yoʻlidagi qadam, balki Eronning ichki va xalqaro miqyosdagi yoʻnalishini belgilashda burilish nuqtasi boʻlishi mumkin.
Karavan Info axborot agentligining siyosiy kuzatuvchisiAzizPirimqulov
Surat:IRNA
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan