Жасанды интеллект еңбек нарығына барған сайын әсер етіп, мамандықтардың өздерін ғана емес, олардың негізгі мазмұнын да өзгертіп келеді. Еңбек құқығы жөніндегі сарапшы Гүлзира Атабаеваның айтуынша, еңбек қатынастарын бейімдеу және бұл процестерді уақтылы реттеу Қазақстан үшін маңызды мәселеге айналуда.
Сарапшы жасанды интеллект туралы пікірталас көбінесе машиналардың адамдарды алмастыратынынан қорқуға негізделгенін, ал нақты өзгерістер байқалмай болып жатқанын атап өтті: алгоритмдер тапсырмаларды қайта бөлуде, белгілі бір функцияларды автоматтандыруда және жұмыспен қамту құрылымын біртіндеп өзгертуде. Бұл енді алыс перспектива емес, басқарудың үздіксіз қиындығы.
Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтері бойынша, қазіргі уақытта әлемдегі жұмыс орындарының шамамен төрттен бір бөлігі генеративті жасанды интеллекттің әсерінен орташа немесе жоғары деңгейде зардап шегеді. Бұл ең алдымен мамандықтар ішіндегі функциялардың трансформациясына қатысты. Дамыған экономикаларда мұндай жұмыс орындарының үлесі 34%-ға жетеді, ал цифрлық жетілу деңгейі төмен елдерде ол шамамен 10%-ды құрайды, бірақ жалпы үрдіс бірдей.
Әкімшілік және кеңселік лауазымдар ең осал болып табылады: құжаттарды басқару, негізгі аналитика және күнделікті консультациялар алгоритмдерге тез арада аутсорсингке беріледі. Зерттеулер сонымен қатар әлеуметтік аспектіні көрсетеді: әйелдер бұл салаларда жұмыс істеуге бейім, сондықтан цифрлық трансформацияның әсерін айқынырақ сезінеді.
EY аналитиктерінің бағалауы бойынша, әлемдік жұмыспен қамтудың 60%-ға дейіні белгілі бір дәрежеде жасанды интеллекттен зардап шегеді, ал ЭЫДҰ ЭЫДҰ елдеріндегі кәсіптердің үштен бір бөлігінде автоматтандыру қаупінің жоғары екенін көрсетеді. Дегенмен, жұмысшылардың көпшілігі жасанды интеллектті қауіп ретінде емес, тиімділікті арттыру құралы ретінде қабылдайды. Сарапшының айтуынша, негізгі тәуекелдер технологиядан емес, институттар мен ережелердің артта қалуынан туындайды.
Қазақстанда институционалдық негізді қалыптастыру басталды. Жасанды интеллект туралы заң қабылданды, онда есеп беру, ашықтық және жасанды интеллект мазмұнын таңбалау қағидаттары, сондай-ақ манипуляциялық жүйелерге тыйым салу бекітілген. Бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілік 2026 жылдан бастап енгізіледі. Жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі құрылды, 2024-2029 жылдарға арналған жасанды интеллект дамыту тұжырымдамасы бекітілді, сондай-ақ Alem.AI платформасы және мемлекеттік қызметшілерді оқытуға арналған AI Qyzmet бағдарламасы іске қосылуда.
Жасанды интеллект мемлекеттік басқаруда, денсаулық сақтауда және білім беруде қолданылып келеді, сондай-ақ жеке сектор да дамуда, бұған Higgsfield AI стартапы мысал бола алады. Қазақстан күнделікті жасанды интеллектті пайдалану бойынша әлемде 71-ші орында және Орталық Азияда көш бастап тұр.
Сарапшылардың бағалауы бойынша, елдегі жұмыс орындарының шамамен 29%-ы автоматтандыруға ұшырауы мүмкін және 2,2 миллионға дейін адам жұмыспен қамтудағы өзгерістерге тап болуы мүмкін. Гүлзира Атабаеваның айтуынша, негізгі мәселе еңбек нарығы реттеуші жүйеге қарағанда тезірек өзгеріп жатыр.
Мұндай жағдайда негізгі сұрақ — мемлекет цифрлық саясатты жұмыспен қамту саясатымен үйлестіре ала ма? Бұл жасанды интеллект өнімділік пен жұмыс сапасының өсуінің қозғаушы күшіне айнала ма, әлде әлеуметтік теңсіздік пен тұрақсыздықты күшейте ме, соны анықтайды.
Фото: Гүлзира Атабаеваның жеке мұрағатынан