Suymenkul Chokmorov-bu har bir Qirg’izistonda g’ururlanadigan ism.

Uning Qirg’iziston madaniyatiga qo’shgan hissasini ortiqcha baholash qiyin: ajoyib aktyor, iste’dodli rassom, o’z mamlakatining haqiqiy vatanparvari.

Uning ijodi san’atda ham, millionlab tomoshabinlarning qalbida ham o’chmas iz qoldirdi.

Surat: Aleksandr Fedorov

Dastlabki yillar: san’atga yo’l

Suymenkul Chokmorov 1939 yil 9 noyabrda Bishkek yaqinidagi Chon-tosh qishlog’ida tug’ilgan. Bugungi kunda bu qishloq uning nomini olgan.

Bolaligidan u rasm chizishga qiziqish ko’rsatgan, bu esa uni badiiy bilim yurtiga, so’ngra I. E. Repin nomidagi Leningrad rassomlik, haykaltaroshlik va arxitektura institutiga olib borgan. Uning asarlarida har doim milliy motivlar, ona yurt bilan chuqur bog’liqlik bor edi.

Rassomning muvaffaqiyatli karerasiga qaramay, Suymenkul o’zini kinoda topdi. Uning tabiiy xarizmasi, ifodali ko’rinishi va chuqur ichki dunyosi uni katta ekranlar uchun ideal nomzodga aylantirdi.

Aktyorlik karerasining eng yuqori cho’qqisi

Chokmorov 1969 yilda «karash dovonidagi o’q»filmida bosh rolni ijro etib, kinoda debyut qildi. Bu ish uni darhol mashhur qildi.

Biroq, u «manaschi» filmi tufayli haqiqiy sevgi va e’tirofga sazovor bo’ldi, u erda epik shaxsning ruhi va buyukligini etkazishga muvaffaq bo’ldi.

Chokmorov ishtirokidagi eng mashhur filmlar:

«Sevgi afsonasi» – qodir ritsarining roli.

Chingiz Aytmatovning shu nomli asari asosida» ona maydoni».

«Birinchi», bu erda u Qirg’izistonning birinchi inqilobchilarining shakllanishini ko’rsatdi.

Uning iste’dodi qahramonlarining fe’l-atvorining chuqurligini ochib berish qobiliyatidan iborat edi. U nafaqat aktyor, balki qirg’iz an’analariga asoslangan hayot falsafasini tomoshabinlarga etkazadigan hikoyachi edi.

Ekrandan tashqari shaxsiyat

Chokmorov kamtarligi va insoniyligi bilan mashhur edi. Shon-shuhratga qaramay, u hech qachon ildizlarini unutmagan.

Bo’sh vaqtlarida u o’zini rasm chizishga bag’ishladi, hozirda Qirg’iziston madaniy merosining bir qismi bo’lgan rasmlarni yaratdi.

Uning milliy madaniyatga qo’shgan hissasi ko’plab mukofotlarga sazovor bo’ldi. U SSSR Xalq artisti, Qirg’iziston SSR Davlat mukofoti laureati, shuningdek, «Manas»ordeni kavalieri bo’ldi.

Foto: Madaniyat vazirligi matbuot xizmati

Bishkekda Madaniyat vazirligi Chokmorov nomidagi jamoat fondi bilan birgalikda poytaxt markazida unga haykal ochdi.

Marosimda ishtirok etgan Vazirlar Mahkamasi raisining o’rinbosari Edil Baysalov «Chokmorov singari qirg’iz yuzi» iborasi o’lmas aforizmga aylanganini ta’kidladi. Uning ta’kidlashicha, Chokmorov nafaqat voqealarga boy rollarni, balki murakkab, chuqur psixologik obrazlarni ham ajoyib tarzda ijro etgan.

Bundan tashqari, u qirg’iz madaniyatiga cho’tka ustasi sifatida katta hissa qo’shdi, kinematografiya faoliyati bilan bir qatorda qisqa umrida ham rasm chizishni davom ettirdi.

Chokmorov Merosi

Suymenkul Chokmorov 1992 yil 26 sentabrda vafot etdi va boy meros qoldirdi. Uning filmlari yangi avlodlarni ilhomlantirishda davom etmoqda va uning rasmlari muzeylar va galereyalarni bezatadi.

Bugungi kunda Chokmorov nomi bilan ko’chalar, kinoteatrlar va madaniy muassasalar nomlangan. Uning ismi qirg’izlarning o’ziga xosligi va badiiy mahoratining ramziga aylandi.

Chingiz Aytmatov u haqida aytganidek: «Suymenkul — bu san’at orqali dunyoga qirg’iz xalqining ruhini ko’rsatgan odam».

Suymenkul Chokmorov aktyor, rassom va insonning eng yaxshi fazilatlarini o’zida mujassam etgan milliy qahramon sifatida abadiy xotirada qoladi.

U noyob shaxs bo’lib, uning iste’dodi haqida Qirg’izistonning ko’plab taniqli madaniyat arboblari gapirgan. Uning ikki tomonlama iste’dodi — rassom va aktyor-nafaqat Qirg’izistonda, balki undan tashqarida ham tan olingan.

Chingiz Aytmatov u haqida shunday degan:»Chokmorovning iste’dodi nafaqat Qirg’iziston san’atiga, balki butun dunyo madaniyatiga ham tegishli». Bu so’zlar uning san’at va kinoga qo’shgan hissasining global miqyosdagi ahamiyatini tasdiqlaydi.

Chokmorov haqida film suratga olgan kinorejissyor Zamir Eraliyev uning ijodi ustaning ichki dunyosini aks ettirganini ta’kidlagan.

U sovet davridagi birinchi va yagona aktyor bo’lib, to’rt marta eng yaxshi erkak roli uchun umumittifoq kinofestivallari laureati unvoniga sazovor bo’lgan. Uning «Jamil», «yettinchi o’q» va «qattiq» filmlarini o’z ichiga olgan kinodagi ishlari Qirg’iziston kinematografiyasining klassikasiga aylandi», — deydi san’at arbobi.

Qirg’izistonning sobiq prezidenti Sooronbay Jeenbekov Chokmorovning rasmlari Qirg’iziston qishlog’i hayoti, uning odamlari va tabiatini aks ettirishini ta’kidladi.

Uning so’zlariga ko’ra, Chokmorovning ishi orqali siz boy ichki dunyoning chuqurligini va ustaning dunyoqarashining kengligini his qilishingiz mumkin. Uning cho’tkasi qirg’iz erlari va xalqining buyukligini ulug’ladi.

Chokmorov nafaqat Qirg’iziston madaniyatida, balki odamlar qalbida ham o’chmas iz qoldirdi. Uning merosi o’z ildizlariga va xalqiga sodiq bo’lgan haqiqiy ijodkor qanday bo’lishi kerakligini ilhomlantirishda va eslatishda davom etmoqda.

Yandex tarjimoni yordamida amalga oshirildi