Oliy Majlis Qonunchilik palatasi 14-yanvar kuni fuqarolarga kreditlar olishni o‘z-o‘ziga taqiqlash imkoniyatini beruvchi qonun loyihasini ma’qulladi. Bu qadam aholini qarz oluvchilarning ruxsatisiz kreditlar rasmiylashtirish bilan bog‘liq firibgarlik sxemalaridan himoya qilishga qaratilgan. Qonun loyihasi allaqachon Senatga yuborildi.
Markaziy bank raisining o‘rinbosari Abrorxo‘ja Turdaliyev ma’lum qilishicha, onlayn kreditlar bilan bog‘liq o‘g‘irliklar soni tez sur’atda ortib bormoqda. 2023-yilda 2790 nafar fuqaro nomiga ularning roziligisiz 19 milliard so‘mlik kreditlar rasmiylashtirilgan bo‘lsa, 2024-yilning dastlabki sakkiz oyida 874 nafar fuqaro jabrlanib, 36,6 milliard so‘mlik zarar ko‘rgan.
Qonun loyihasida kredit bitimlarini tuzish taqiqlangan fuqarolar reyestrini yaratish ko‘zda tutilmoqda. Fuqarolar kredit olishdan ixtiyoriy voz kechish to‘g‘risidagi arizani Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali (my.gov.uz), davlat xizmat markazlari yoki kredit byurolari orqali topshirishlari mumkin. Barcha arizalar elektron raqamli imzo yordamida tasdiqlanadi.
Dastlab xizmat pullik bo‘lishi rejalashtirilgan edi, biroq deputatlar normani o‘zgartirib, uni bepul qildilar. Banklar va mikromoliyaviy tashkilotlar kredit berishdan oldin reyestrda cheklovlar mavjudligini tekshirishlari shart. Fuqaroning xabari yo‘qligida kredit rasmiylashtirilgan taqdirda, oqibatlari uchun javobgarlik kredit tashkilotlari zimmasiga yuklatiladi.
Qonun normalariga rioya etilishini ta’minlash uchun kredit byurolari reyestrni yuritadi va Markaziy bank tomonidan nazorat qilinadi. Markaziy bank majburiy ko‘rsatmalar berish va qoidabuzarliklar uchun jarima solish huquqiga ega bo‘ladi. Jarimalar bazaviy hisoblash miqdorining 5000 baravarigacha, ya’ni 1,875 milliard so‘mga yetishi mumkin.
Kredit byurolarining minimal ustav kapitali 2 milliard so‘mni tashkil etadi. Hozirda O‘zbekistonda ikkita kredit byurosi faoliyat yuritmoqda: ustav fondi 12,8 milliard so‘m bo‘lgan Kredit-axborot tahliliy markazi va kapitali 23,8 milliard so‘m bo‘lgan “CRIF kredit axborot xizmatlari”.
Qonun loyihasi AQSH, Qozog‘iston, Rossiya va Singapur kabi davlatlarning xalqaro tajribasini inobatga olgan holda ishlab chiqilgan.