Қырғыз әдебиеті тау өзеніндей: мөлдір, күшті, кейде дауылды, бірақ әрқашан адал.

Оның негізгі ағымында қарапайым адамдар мен тұтас халықтардың тағдыры, махаббат пен жоғалту, азап пен азаттық бар.

Бұл 10 шығарма – жай ғана қағаздағы сызықтар емес, жанның зары, бабалар үні, уақыт айнасы. Оларды оқығаннан кейін сіз түсінесіз: қырғыз мәдениетінің дауысы бар — және ол күшті және шынайы естіледі.

1. Шыңғыс Айтматов – «Жүз жылдан да ұзақ күн»

Бұл жай ғана роман емес — бұл адам мен уақыт арасындағы мәңгілік күрес туралы философиялық кенеп. Теміржолшының тағдыры арқылы Едіге Айтматов оқырмандарына естелік, парыз және ұмытылу құны туралы айтады.

Француз философы Жан-Клод Кэрьер атап өткендей,«Бұл кітап пайғамбарлық сияқты: онда әрбір халық өз тағдырын көре алады».Бір күннің тарихы халықтың тағдырын көрсетсе, мәңгілікке айналады.

Carrier романның өзектілігін және оның оқырманды зұлымдықтың табиғаты, санасыз бағынудың салдары және тарихи жадын сақтаудың маңыздылығы туралы ойлануға мәжбүрлеу қабілетін ерекше атап өтті.

2. Төлегон Қасымбеков – «Сынған қылыш»

Тек шайқастарда ғана емес, батырлардың жүрегінде қылыштар шырылдайтын тарихи роман.

Бұл жеке драма мемлекеттердің тағдырымен тығыз астасып жатқан өркениеттер қақтығысы туралы әңгіме.

Автор Қырғызстан Ресей империясының құрамында болған кезеңнің панорамасын жасап, қылыш сындырылатынын, рухтың ешқашан сынбайтынын еске салған.

3. Зуура Сооронбаева — «Бейтаныс»

Бұл жұмыс ата-анаңның үйіндегі тыныш кеш сияқты. Барлығы қарапайым: махаббат, отбасы, жыл мезгілдеріндей бірін-бірі алмастыратын ұрпақтар. Бірақ дәл осы қарапайымдылықта тереңдік бар.

Сооронбаева сыбырлағандай:«Жақындарыңның қасында жүргенде оларға қамқор бол, өйткені бір күні ең жақын адамың да бейтаныс болып кетуі мүмкін».

4. Шыңғыс Айтматов – «Теңіз жағалай жүгірген төбет»

Бұл жерде пафос жоқ, бірақ трагедия бар. Охот теңізінің жағасындағы нивхтардың өмірі — элементтермен және өзімен күрес.

Бұл оқиға өткен күннің аруағы, бүгінгі күннің ырымы мен келер күннің үрейі астасып жатқан бақсылық ырым іспетті.

Француз жазушысы Луи Арагон Айтматовты атады«өркениет естімейтіндердің дауысы»Бұл әңгімеде бұл дауыс әсіресе тебіренеді.

5. Түгөлбай Сыдықбеков — «Көк асаба»

Бұл – аттар далада жарысып, желдер көне аңыздарды сыбырлайтын роман-эпопея. Сыдықбеков бостандық пен намыс символы ретінде көшпенді бейнесін жаңғыртады.

Бұл кітап тамырдың құдіретін, өткеннің ұлылығын сезінгісі келетіндерге арналған. Әдебиеттанушы ғалым Б.Тұраровтың айтуынша,«Бұл романда қазіргі заманға жетіспейтін нәрсе бар — қадір-қасиет»..

6. Қасымалы Жантөшев — «Қаныбек»

Бұл кітап – азаттық үшін күрестің әнұраны. Басты кейіпкер Қаныбек – бүлікші және арманшыл, тағдырға таласуға дайын адам.

Мұнда революция ұран емес, ішкі жанжал: қорқыныш пен батылдық, сенім мен күмән арасындағы. Бұл достық, адалдық және жарық жолындағы әрбір қадамның құндылығы туралы роман.

7. Көчқон Сақтанов – «Өлілер үні»

Қырғыз әдебиетіндегі ең философиялық романдардың бірі. Автор мистикалық емес, адамгершілік тұрғыда тірілер өлілердің дауысын еститін дүние есігін ашқандай.

Бұл ар, тәубе, тазару туралы кітап.«Егер жанның жаңғырығы болса, Сақтанов оны қағазға түсіре білген», – романды бір сыншы осылай сипаттаған.

8. Шыңғыс Айтматов – «Жәмиля»

Әлемдік аңызға айналған шағын әңгіме. Мұны Швед академиясының мүшесі Артур Лундквист атады«Жер бетіндегі ең әдемі махаббат хикаясы»Онда нәзіктік пен бүлік, жарық пен ауырсыну бар.

Соғыс және қатал дәстүрлер жағдайында қорқыныштан күшті болатын сезім туады. «Жәмиля» бір естісең ұмытпайтын ән сияқты.

9. Мұқай Елебаев — «Ұзақ жол»

Бұл оқиғаның қаһармандарының жолы – азап пен ерлік жолы. Соғыстан қашқан отбасының жоғалтқаны көп болғанымен, адамдық қадір-қасиетін жоғалтпайды.

Бұл шығарма ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан төзімділік пен махаббат тағылымы. Бұл миллиондаған адамдар тағы да үйден алыс үй іздеп жатқан бүгінгі күні өзекті болып табылады.

10. Шайлообек Дүйшеев — «Ағындар»

Бұл әр тарауы уақыт өзенінің тамшысындай болатын өмір туралы үш кітап. Балалық шақ, алғашқы махаббат, өсу – мұнда бәрі шынайылықпен тыныстайды. Дүйшеев қарапайым жазады, бірақ әрбір сөзі жанға батады.

Ол моральдық емес, оқырманды өзі үшін жад айнасына қарауға шақырады.

Эпилогтың орнына

Қырғыз әдебиеті ұлттық қазынадан да жоғары. Бұл тыңдай білетіндердің барлығына арналған тұтас бір халықтың ішкі монологы.

Айтматов, Сыдықбеков, Сооронбаева, Жантөшев – қырғыздар туралы ғана емес, адамдар туралы, сен бен мен туралы жазған.

Айтматов айтқандай:«Жазушы жай ғана әңгіме айтып қоймай, адамдарға олардың кім екенін еске түсіруі керек».Және бұл кітаптар бұл тапсырманы тамаша жеңеді.

Фото: IA Karavan Info/Ашық көздер

Бұл мақала жасанды интеллект көмегімен аударылған