Еурокомиссия маңызды оқиғаларды бақылайтын және ЕО-ның барлық елдеріндегі құқық үстемдігінің жағдайын қорытындылайтын «Құқық үстемдігі туралы» бесінші жыл сайынғы баяндамасын жариялады. Тұтастай алғанда, құжаттың қорытындыларына сәйкес, ЕО 5 жыл бұрынғыға қарағанда туындаған мәселелерді анықтауға, алдын алуға және шешуге әлдеқайда жақсы дайындалған. Бәсекеге қабілеттілік пен тұрақты өсуге ықпал ететін бірыңғай нарық пен бизнес-ортаның жақсы жұмыс істеуі байқалады.
Жыл сайын баяндамаға ЕО елдері үшін жаңа ұсынымдар енгізіледі. 2023 жылғы ұсыныстардың 68% — ы толық немесе ішінара орындалды, бұл баяндаманың оң реформалардың нақты драйвері болғанын көрсетеді.
2024 жылғы шығарылымда Албания, Черногория, Солтүстік Македония және Сербияға арналған тараулар, олардың реформалау әрекеттерін қолдау және ЕО-ға мүше болудың әрі қарайғы жолы үшін заң үстемдігі бойынша жұмысты жалғастыруды қамтамасыз ету үшін ұсынылған.
Баяндаманың қорытындыларына сәйкес, ЕО-да сот билігінің тәуелсіздігін нығайту бойынша маңызды реформалар басталды. Алайда сот билігінің тәуелсіздігіне қатысты жүйелі алаңдаушылық сақталуда және жағдайдың нашарлауының нақты жағдайлары байқалады. Судьяларды тағайындау рәсімдерінің кепілдіктері, прокуратураның дербестігі және тиісті ресурстар қажет.
Сыбайлас жемқорлық та күрделі мәселе болып қала береді, алайда ЕО елдері онымен жақсы күресуде – құқық қорғау қызметтерінің, прокуратура органдарының және сот билігінің әлеуетіне ресурстар ұлғайтылды. Алдын алу тетіктерін нығайту және сыбайлас жемқорлық істерін тиімді тергеп-тексеру мен сотта қудалауды қамтамасыз ету бойынша одан әрі іс-қимылдар қажет.
Журналистердің қауіпсіздігі мен еңбек жағдайларын жақсарту бойынша нақты қадамдар жасалды, сонымен қатар бірнеше ұлттық БАҚ реттеушілерінің міндеттері мен өкілеттіктері кеңейтілді. Тәуелсіз басқару немесе мемлекеттік БАҚ-тың қаржылық тұрақтылығы, БАҚ меншігінің ашықтығы, жария құжаттарға қол жеткізу құқығы және мемлекеттік жарнаманы ашық және әділ бөлу туралы алаңдаушылық сақталады.
Сондай-ақ, заңнамалық процестерді жетілдіру бойынша күш-жігер атап өтілді. Алайда, проблемалар, соның ішінде жеделдетілген процедураларды шамадан тыс пайдалану, заң шығару сапасы және азаматтық қоғам мен құқық қорғаушылардың алдында тұрған шектеулер қалады.
Еуробарометрдің соңғы арнайы сауалнамасына сәйкес ,ЕО-ның 10 азаматының 7-ден астамы ЕО өз еліндегі заңның үстемдігін қолдауда маңызды рөл атқарады деп келіседі . ЕО-ның 10 азаматының 9-ы барлық ЕО елдерінің ЕО-ның негізгі құндылықтарын құрметтеуі маңызды деп санайды.