2024 жылдың 10 қарашасынан бастап Шенген аймағының сыртқы шекараларында кіру және шығуды тіркеудің жаңа автоматтандырылған жүйесі (EES) күшіне енеді. Brexit-тен кейін жасалған бұл жүйе үшінші ел азаматтарының төлқұжаттарына дәстүрлі қолмен мөртабан қоюды ауыстырады.
ЕО-ның ішкі істер жөніндегі комиссары Ильва Йоханссон ЕО-ның барлық сыртқы шекараларында EЕS жүйесін іске қосу белгіленген мерзімде болатынын растады. Оның айтуынша, «бұл сәт ақыры келді. Ал бір кездері бұл ешқашан болмайтын сияқты». Йоханссон тасымалдаушылар, операторлар, вокзалдар мен әуежайлар жаңа жүйені енгізуге дайындалып жатқанын атап өтті.
Бастапқыда EES жүйесін іске қосу 2022 жылға жоспарланған болатын, бірақ техникалық ақауларға және шекараларда автоматтандырылған кедергілерді орнатудың кешігуіне байланысты кейінге қалдырылды. Енді күзден бастап ЕО-ға кірмейтін елдердің саяхатшылары Жаңа өзіне-өзі қызмет көрсету терминалдарын қолдана отырып, шекара бақылауынан өтеді.
EES-кіру визасының қажеттілігіне қарамастан, ЕО-ға кірмейтін елдердің азаматтарының шекарадан өтуін автоматты түрде бақылауға арналған цифрлық дербес деректерді жинау жүйесі. Саяхатшылар ЕО-ның сыртқы шекарасынан өткен сайын төлқұжаттарын немесе басқа жол жүру құжаттарын сканерлейді. Жүйе саяхатшының атын, оның биометриялық деректерін, кіру және шығу күні мен орнын жазады. Бет сканері және саусақ іздері сияқты биометрика үш жылда бір рет түсіріледі.
Жүйе Кипр мен Ирландиядан басқа ЕО-ның барлық сыртқы шекараларында, сондай-ақ ЕО-ға кірмейтін Шенген аймағының төрт елінде жұмыс істейді: Исландия, Лихтенштейн, Норвегия және Швейцария. EES шекаралардың қауіпсіздігін күшейтуге және заңсыз көші-қон мен жалған төлқұжаттармен күресудің алдын алу арқылы болу мерзімін бақылауды жақсартуға арналған.
Ұлыбританияда және басқа елдерде EES енгізу шекара бақылауынан өту уақытын ұзартуы мүмкін деген алаңдаушылық бар. Француз билігі Ұлыбританияның Довер портында және Еуротоннельде EES бақылауын жүзеге асырады және күту уақытының ұлғаюына қатысты алаңдаушылық бар. Ұлыбританияның Көлік министрлігінің қызметкері Гай Опперман бұл жүйе алты ай бойы кезектер мен басқа да мәселелерді азайту үшін «жұмсақ іске қосу» режимінде жұмыс істейтінін атап өтті.
EES жүйесі американдық ESTA-ға ұқсас кең қауіпсіздік схемасының бөлігі болады және 60-тан астам «визасыз» елдер мен аумақтардың азаматтары туралы ақпарат жинайды. Саяхатшыларға кіруге рұқсат алу үшін онлайн формулярды толтыру қажет болады. Рұқсат беру бажының мөлшері 7 еуроны құрайды, ал электрондық рұқсат үш жыл бойы жарамды болады.
Бұрын EES-ке ұқсас etias жүйесі 2023 жылдың қараша айынан бастап жұмыс істей бастайды деп жоспарланған болатын, бірақ оны іске қосу кейінге қалдырылды. ETIAS EES-тен бес-алты айдан кейін жұмыс істей бастайды деп болжануда, мүмкін оны біртіндеп енгізу арқылы.
Фото: Pixabay.com/ frank2016wang