АСТАНА, 4 шілде – «Караван Инфо» АА.Қазақтар, қырғыздар, өзбектер, татарлар, башқұрттар, түрікмендер, ноғайлар мен қарашайлар – түркі әлемінің тарихы, тілдік тамыры, мәдени жады ортақ өкілдері. Бұл халықтардың есімдері тек олардың шығу тегін ғана емес, сонымен бірге олар дүниеге келген дәуірдің рухын да көрсетеді.

Сонымен, сөз«қазақ», зерттеушілердің пікірінше, «еркін», «тәуелсіз», «жауынгер» ұғымдарынан шыққан. Әбілқайыр ордасын тастап кеткен халық өзін азат санап, бұл атау Қазақ хандығының құрылуымен жаңа этностың символына айналды.

«Қырғыз»сөзбе-сөз аударғанда «қырық» және «оғыз» сөздерінен «қырық рудың халқы» деп аударылады. Бұл көне этноним Орхон-Енисей жазбаларында кездеседі.

Аты«өзбек»Өзбек ханның есімімен байланысты. Кейін Шайбани ханға біріккен көшпелі тайпаларға бекітіліп, этнонимге айналған.

«Ноғай»Алтын Орданың көсемі Ноғайдың атынан шыққан. Оның қол астындағы халқы «ноғайлылар», кейін ноғайлар деп аталды.

Этноним«түркімен»«Нағыз түрік» деп түсіндіріледі. «-мен» жұрнағы «Түрік» түбіріне күшейтілген мағына береді.

Сөз«башқұрт»зерттеушілер оны түріктердің киелі тотемі – қасқыр бейнесімен байланыстырады. Осыдан «баш» (бас) және «құрт» (қасқыр) тіркесімі шыққан.

Сөздің шығу тегі«татар»толық анықталған жоқ. Бір нұсқа бойынша ол Шығыстың ежелгі тайпаларымен және парсының «тат» сөзімен байланысты. Орта ғасырларда түркі көшпелі тайпаларының барлығы дерлік осылай аталды.

«Қарашай»«қара бұлақ» немесе «ата-баба елі» дегенді білдіруі мүмкін. Басқа нұсқа бойынша, аты аңызға айналған көшбасшы Карчтан шыққан.

Этнонимдер жай атаулар емес. Олар мың жылдық тарихтың ізі, бірегейлік жолы және түркі халықтарының ортақ өткенінің айнасы.

Фото: ANK

Бұл мақала жасанды интеллект көмегімен аударылған