Тәжікстан мен Қырғызстан арасындағы екіжақты тауар айналымы шекара қақтығысынан туындаған көпжылдық құлдыраудан кейін қалпына келу белгілерін көрсетеді. 2024 жылдың алғашқы үш тоқсанында елдер арасындағы сауда көлемі $ 9,1 млн-нан асты, бұл 2023 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 13,5% — ға артық. Алайда, өзара сауда көлемі $ 37 млн болған кезде ағымдағы көрсеткіштер 2020 жылғы деңгейден алыс болып қала береді.
Тауар айналымының негізгі бөлігі — шамамен 93% немесе шамамен $ 8,5 млн-Қырғыз өнімінің Тәжікстанға импортына тиесілі. Бұл ретте Қырғызстанға тәжік экспорты елеусіз қалып, бар болғаны $ 650 мың құрады.
Тәжікстан Қырғызстанға мақта Иірілген жіп, портландцемент, алюминий өнімдері мен тас жемістерін жеткізеді. Қырғызстаннан импортқа мұнай өнімдері, мұздатылған әйнек, көмір, брикеттер және цемент кіреді.
Тәжікстанның сыртқы сауданың жалпы көлеміндегі Қырғызстанның үлесі небәрі 0,1% – России құрайды, бұл жетекші серіктестер-Ресей (22,3%), Қытай (21,2%) және Қазақстан (15,0%) аясында осы сауда қатынастарының перифериялық маңыздылығын көрсетеді.
Сауда көлемінің төмендеуі 2021 жылдың сәуірінде тәжік-қырғыз шекарасындағы қарулы қақтығыстан кейін басталды. Содан бері бұл елдер арасындағы 970 шақырымдық шекара жабық күйінде қалды. Бұл жағдай логистиканы едәуір қиындатып, екі елдің бизнесін үшінші елдердің – Өзбекстан мен Қазақстанның аумақтарын – ең төменгі тауар айналымын ұстап тұру үшін пайдалануға мәжбүр етті.
Үш жыл ішінде сауда көлемі үш еседен астам қысқарды – 2020 жылы $37 млн-нан 2023 жылы 1 12 млн-ға дейін.
Сауданың қайта басталуы, шектеулі деңгейде болса да, бизнестің жаңа жағдайларға бейімделуіне, соның ішінде көрші елдер арқылы балама маршруттарды пайдалануға байланысты болуы мүмкін. Сонымен қатар, ішінара экономикалық белсенділікті қалпына келтіру инфрақұрылымды қалпына келтіру жағдайында өнімге, әсіресе цемент пен алюминий сияқты құрылыс материалдарына сұраныстың артуына байланысты болуы мүмкін.
Қазіргі қиындықтарға қарамастан, тәжік-қырғыз тауар айналымының қалпына келуі экономикалық байланыстардың біртіндеп қалыпқа келгенін көрсетеді. Одан әрі ілгерілеу екі тараптың экономикалық әріптестікті нығайту бағытындағы саяси ерік-жігері мен стратегиялық күш-жігеріне байланысты болады.
Фото: ашық дереккөздерден