Душанбе, 2025-жылдын 27-декабры – Karavan Info маалымат агенттиги. Борбордук Азия – бул табигый кырсыктар көптөн бери күнүмдүк реалдуулуктун бир бөлүгү болуп келген жана ошол эле учурда туруктуу өнүгүүгө олуттуу кыйынчылык жараткан аймак. Дал ушул контекстте Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү программасы (БУУӨП) Япония өкмөтү менен биргеликте кийинки эки жылга эсептелген "Борбордук Азияда кырсыктардын тобокелдигин азайтуу боюнча күчөтүү" аттуу жаңы аймактык долбоорду баштады. Анын максаты – аймактагы өлкөлөрдүн улуттук жана мамлекеттер аралык деңгээлдеги табигый кырсыктарга туруктуулугун жогорулатуу.
Долбоор "Борбордук Азия жана Япония" диалогунун алкагында ишке ашырылып, Казакстанды, Кыргыз Республикасын, Тажикстанды, Түркмөнстанды жана Өзбекстанды камтыйт. Негизги багыт – жер титирөө коркунучтары жөнүндө маалымдуулукту жогорулатуу – бул аймак үчүн, айрыкча калк жыш жайгашкан шаар жерлеринде эң олуттуу жана кыйратуучу коркунучтардын бири.
Адистердин эсептөөлөрү боюнча, Борбордук Азиядагы табигый кырсыктардан улам келип чыккан орточо жылдык жоготуулар 10 миллиард долларга жетет, ал эми жабыркагандардын саны 3 миллиондон ашат. Бул статистикага жер титирөөлөр өзгөчө олуттуу салым кошот: сейсмикалык окуялардан келип чыккан жылдык экономикалык жоготуулар болжол менен 2 миллиард долларды түзөт, адамдардын өлүмү жана узак мөөнөттүү социалдык-экономикалык кесепеттери жөнүндө айтпай эле коелу.
Ири масштабдагы кырсыктар маанилүү инфраструктураны талкалап, чек ара аркылуу калктын көчүшүнө алып келип, биргелешкен жооп кайтаруу жана калыбына келтирүү аракеттерин татаалдаштырышы мүмкүн.
Долбоор боюнча өнөктөштүк келишимине Астанада Жапониянын Казакстандагы Атайын жана Ыйгарым укуктуу элчиси Ясумаса Иидзима жана БУУнун Өнүктүрүү программасынын Казакстандагы туруктуу өкүлү Катажина Ваверния тарабынан Жапониянын премьер-министри жана аймактагы беш өлкөнүн президенттери катышкан "Борбордук Азия жана Япония" саммитинин алдында кол коюлду.
Долбоордо аймактык координацияны күчөтүүгө өзгөчө басым жасалат, ал үчүн Аймактык өзгөчө кырдаалдарга жооп кайтаруу механизмин түзүү жана өнүктүрүү керек. Алматыда жайгашкан Өзгөчө кырдаалдар жана кырсыктардын тобокелдигин азайтуу борбору (CESDRR) бул иш-аракеттердеги негизги өнөктөш болуп саналат. Долбоор ошондой эле Жапониянын практикалык тажрыйбасына таянып, жер титирөөнү көзөмөлдөөнүн жана эрте эскертүүнүн инновациялык системаларын ишке ашырууну камтыйт.
Маанилүүсү, БУУӨПтүн мамилеси адамдарга багытталган: ал гендерди, ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү адамдардын муктаждыктарын жана ар кандай социалдык топтордун аялуу жактарын эске алат. Климаттын өзгөрүшүнүн жана айлана-чөйрөнүн бузулушунун күчөп бараткан таасирин эске алганда, мындай комплекстүү жана аймактык деңгээлде координацияланган мамиле жөн гана каалоо эмес, ошондой эле Борбордук Азиянын туруктуу келечеги үчүн өтө маанилүү.
СҮРӨТ: Тажикстандагы Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү программасы