Истеъфои Ахири Акылбек Жапаров аз мақоми раиси Кобинаи вазирони Қирғизистон резонанси васеъ ба бор овард ва саволҳои зиедеро дар бораи суботи сиесии дохилии кишвар ба вуҷуд овард.

Ин иқдом на танҳо барои ҷомеа, балки барои бисер элитаҳои сиесӣ низ ғайричашмдошт буд, бо назардошти Он Ки Жапаров қаблан аз дастгирии президент Садир Жапаров ва раиси кумитаи давлатии амнияти миллӣ (ГКНБ) Камчибек Ташиев бархурдор буд.

Раиси Собиқи Кобинаро вазифаи дигар интизор аст, аммо то ҳол маълум нест, ки ӯ чӣ роҳбарӣ мекунад. Аммо дар инфопол иттилоъ дода шуд, ки ӯро ба мақоми сафири ҚИРҒИЗИСТОН дар ИМА пешгӯӣ мекунанд. Имрӯз Ҷои Ӯро Адилбек Қасималиев, ки қаблан муовини аввали Акилбек Жапаров буд, ишғол кард.

Дар айни замон, ӯ дар таърихи кишвар ҳамчун яке аз “премьераҳои” тӯлонӣ ва сиесатмадор боқӣ мемонад, ки аз бисер президентҳо зинда мондааст.

Бисериҳо саволи пурсарусадо доштанд, ки чаро вақте раис иваз шуд ҳукумат ҳатто муваққатан истеъфо надод тавре ки дар дигар кишварҳо рӯй медиҳад. Зеро сарвари ҳукумат тибқи Конститутсия президент аст, на раис ва агар касе пай набарад, вазиронро на раиси Кабинет(сарвазир), балки президент таъин мекунад. Ана чунин маккорона.

Контексти истеъфо: сабабҳо ва оқибатҳо

Истеъфои Акылбек Жапаров дар заминаи омилҳои зиед рух дод:

1. Танқид дар парлумон. Моҳҳои охир раиси Кобинаи вазирон аз ҷониби вакилони Жогорку Кенеш танқиди ҷиддӣ гирифт. Талаботи асосӣ сиесати заифи иқтисодӣ, нотавонии мубориза бо таваррум ва набудани натиҷаҳои назаррас дар соҳаи ислоҳот буд.

2. Низоъҳо дар дохили элитаҳо. Бо вуҷуди дастгирии хориҷии президент ва ГКНБ, дар сиесати қирғизистон иттифоқҳои дохилисиесӣ аксар вақт муваққатӣ мебошанд. Истеъфои Жапаров метавонад натиҷаи муборизаи паси парда барои таъсиррасонӣ байни гурӯҳҳои гуногуни элита бошад.

3. Шиддати шиддати иҷтимоӣ. Афзоиши арзиши зиндагӣ, бӯҳрони энергетикӣ ва мушкилоти инфрасохторӣ норозигии шаҳрвандонро афзоиш дод, ки эҳтимолан мақомотро маҷбур кард, ки Дар симои Акылбек Жапаров қурбонӣ кунанд, то фишори ҷамъиятиро коҳиш диҳанд.

Сенарияҳои эҳтимолии рӯйдодҳо

1. Тақвияти қудрати президент

Истеъфои Жапаров метавонад аз хоҳиши президент Садир Жапаров барои муттаҳид кардани ҳокимият бо бартараф кардани рақиби эҳтимолӣ шаҳодат диҳад. Дар чунин сенария, Кабинетро шахси содиқ роҳбарӣ мекунад, ки комилан аз сарвари давлат вобаста хоҳад буд. Аммо, ин бо заифшавии минбаъдаи институтҳои ҳокимият ва хатарҳо барои устувории система алоқаманд аст.

2. Тақсимоти элитаҳо

Агар истеъфо натиҷаи муноқишаи байни президент ва дигар гурӯҳҳои таъсиррасон бошад, пас вазъ метавонад ба муборизаи ошкоро барои қудрат табдил ебад. Қирғизистон таърихи тӯлонии бӯҳронҳои дохилисиесиро дорад ва такрори сенарияҳои солҳои 2005, 2010 е 2020 истисно карда намешавад.

3. Кӯшиши ислоҳот

Тағйири Кабинети вазирон метавонад ҳамчун имконият барои навсозии дастаи идоракунӣ ва гузаронидани ислоҳоти зарурӣ истифода шавад. Аммо, муваффақияти ин сенария аз он вобаста хоҳад буд, ки сарвазири нав то чӣ андоза метавонад бо мушкилоти асосӣ мубориза барад.

Баъд чӣ?

Суботи сиесӣ дар Қирғизистон ҳамеша нозук буд, ки бо хусусиятҳои сохти давлатӣ, заъфи институтҳо ва мушкилоти иқтисодӣ алоқаманд аст. Ба зудӣ интизор шудан меарзад:

Таъйини сарвазири нав, ки метавонад гурӯҳҳои асосии элитаро қонеъ гардонад ва эътимоди парлумонро ба даст орад.

Тақвияти рӯҳияи эътирозӣ, агар вазъи иқтисодӣ беҳтар нашавад ва истеъфои Жапаров ҳамчун чораи тоза косметикӣ қабул карда шавад.

Афзоиши нуфузи бозигарони беруна. Ноустувории сиесӣ дар Қирғизистон ба таври анъанавӣ таваҷҷӯҳи қудратҳои бузургро ба Мисли Русия, Чин ва Туркия ҷалб мекунад, ки метавонанд кӯшиш кунанд, ки нуфузи худро дар кишвар тақвият диҳанд.

Ӯ раиси нав кист?

Раиси нави кабинети вазирон муовини аввали сарвазири собиқ Адилбек Қасималиев шуд.

Вай зодаи вилояти Иссиқкӯл аст. Дар ноҳияи Тюп таваллуд шудааст, ки аз он ҷо президент Садир Жапаров таваллуд шудааст. Қасималиев институти молиявию иқтисодии Ленинградро хатм кардааст, аз солҳои 1990-ум дар ҳукумати ҷумҳурӣ вазифаҳои гуногунро ишғол мекунад. Андозсупорандаи ботаҷриба. Маҳз Бо мушкилоти соҳаи фискалӣ Садир Жапаров истеъфои сарвазири қаблиро дар ҷаласаи парлумон асоснок кард.

Трекҳои Касбии Касималиев нишон медиҳанд, Ки Русия бо технократ, ки ба навсозии идоракунии давлатӣ тамаркуз мекунад, сарукор хоҳад дошт.

Дар ин робита, сарвазири нав ба раиси кунунии ҳукумати ФЕДЕРАТСИЯИ РУСИЯ Михаил Мишустин, роҳбари собиқи ФНС монанд аст. Эҳтимол дорад, ки ин омилҳо бо раиси нави кобинаи Қирғизистон забони умумӣ пайдо кунанд.

Дар айни замон, гузаштаи ӯ метавонад баъзе саволҳоро ба миен орад, зеро ӯ аксар вақт дар робита бо мансабдорон ва созмонҳои бритониеӣ медурахшид. Ҳатто форуми сармоягузорӣ бо Бритоние бо ташаббуси Ӯ ташкил карда шуд.

Таъйини ӯ, аз як тараф, мавқеи президенти Садир Жапаровро, ки ҷонибдори ҳамкории зич бо Русия аст, тақвият хоҳад дод. Аммо аз тарафи дигар, пайгирии тақдири баъзе лоиҳаҳо, масалан, кони уран, ки Ротшилдҳо ба Он таваҷҷӯҳ зоҳир мекунанд, ҷолиб хоҳад буд.

Хулоса

Истеъфои Акылбек Жапаров аз вазифаи раиси Кабинети вазирон на танҳо як эпизод дар ҳаети сиесии Қирғизистон, балки нишонаи муҳимест, ки самти ҳаракати кишварро нишон медиҳад. Ин ҳодиса якбора якчанд мушкилоти системавиро ошкор кард: осебпазирии идоракунии давлатӣ, нозукии тавозуни дохилисиесӣ ва набудани стратегияи дарозмуддати рушд.

Таърихи Қирғизистон нишон медиҳад, ки чунин тағйироти кадрӣ аксар вақт бо тақсимоти таъсир дар дохили элитаҳо ҳамроҳ мешавад ва метавонад катализатори тағироти ҷиддӣ ҳам мусбат ва ҳам манфӣ гардад. Ҳар дафъае, ки тағйири чеҳраҳои калидӣ ба амал меояд, ҷомеа мепурсад: ое ин ба ислоҳоти воқеӣ оварда мерасонад е ин як зуҳуроти навбатии бозиҳои паси пардаҳои гурӯҳҳои сиесӣ хоҳад буд?

Дар айни замон, вазифаи асосии роҳбарияти сиесӣ аз он иборат аст, ки ба нооромшавии минбаъда роҳ надиҳад. Мушкилоти иқтисодӣ, норозигии иҷтимоӣ ва бӯҳрони энергетикӣ ҳалли зуд, вале мутавозинро талаб мекунанд. Элитаи сиесӣ бояд дарк кунад, ки нигоҳ доштани қудрат бидуни эҷоди эътимоди ҷомеа ғайриимкон аст.

Ҳодисаҳои атрофи истеъфои Жапаров инчунин масъалаи ояндаи модели идоракуниро дар Қирғизистон ба миен меоранд. Ҳокимияти пурқудрати президентӣ, ки дар он заифии механизмҳои институтсионалӣ пинҳон аст, борҳо бесамар будани худро нишон дод. Барои пешгирӣ кардани бӯҳрони навбатӣ, кишвар ба ислоҳоти низоми ҳокимият, ғайримутамарказсозии он ва баланд бардоштани шаффофият дар қабули қарорҳо ниез дорад.

Бозигарони байналмилалӣ, ки вазъи Қирғизистонро мушоҳида мекунанд, низ метавонанд нақши муҳим бозанд. Ояндаи кишвар торафт бештар аз қобилияти он вобаста аст, ки дар байни манфиатҳои қудратҳо, Ба монанди Русия, Чин, Туркия ва Ғарб ҳаракат кунад. Аммо, ин тавозун танҳо дар сурати суботи дохилӣ ва муттаҳидшавӣ имконпазир аст.

Истеъфои Акилбек Жапаров ҳам мушкилот ва ҳам имконият аст. Аз як тараф, он сустиҳои системаро ошкор мекунад, аз тарафи дигар, имконияти тағир додани онро фароҳам меорад. Аммо Барои аз ин фурсат истифода бурдан, Қирғизистон бояд аз сенарияи маъмулии мубориза барои қудрат берун равад. Роҳбарони сиесӣ бояд исбот кунанд, ки онҳо қодиранд стратегӣ фикр кунанд ва ба манфиати кишвар амал кунанд, на гурӯҳҳои худ.

Ояндаи Қирғизистон имрӯз дар чорроҳа қарор дорад ва аз қарорҳои дар моҳҳои оянда қабулшуда вобаста хоҳад буд, ки истеъфои Жапаров оғози марҳилаи нави сохтмони давлатӣ е саҳифаи навбатӣ дар хроникаи ноустувории сиесӣ хоҳад буд.

Муаллиф: Адилет Эркинбоев

Тарҷума бо Истифода Аз Тарҷумони Yandex