Markaziy Osiyo, 2025 yil 21 yanvar-IA karvon haqida ma’lumot. Afg’onistonda Tolibon harakati* 2021-yil avgust oyida hokimiyatni qo’lga kiritganidan beri mamlakat keng ko’lamli gumanitar inqirozga duch keldi. Iqtisodiyot ilgari tayangan xorijiy yordam deyarli butunlay to’xtatildi va millionlab afg’onlarni qashshoqlikka olib keldi.
Norvegiya qochqinlar kengashi (NRC) bosh kotibi Yan Egelandning ta’kidlashicha, xalqaro moliyalashtirishni qisqartirish, ayniqsa Tolibon tomonidan qo’yilgan cheklovlardan aziyat chekayotgan ayollar va qizlar uchun yordamni xavf ostiga qo’yadi.
2022 yilda NRC 772 484 Afg’onga yordam ko’rsatdi, ammo 2023 yilga kelib bu raqam deyarli ikki baravar kamayib, 491 435 kishiga etdi. O’tgan yili tashkilot atigi 216 501 kishini qo’llab — quvvatlashga muvaffaq bo’ldi, ularning yarmi ayollardir.
«Aholining eng zaif guruhlari, shu jumladan bevalar va yolg’iz onalar, mablag ‘etishmasligi sababli tirikchilikdan mahrum bo’lishadi», dedi Egeland.
Tolibon * ayollar va qizlarning ta’lim va sog’liqni saqlash xizmatlaridan foydalanish imkoniyatlarini sezilarli darajada cheklab qo’ydi. Egelandning ta’kidlashicha, bu jamiyat uchun uzoq muddatli oqibatlarga olib keladi, shu jumladan tibbiyot ayollari sonining kamayishi, sog’liqni saqlash xizmatlaridan foydalanishni qiyinlashtiradi, shuningdek, xalqaro hamjamiyat tomonidan ilgari surilgan ustuvorliklarga qaramay, ta’lim dasturlarini to’xtatadi.
«Dunyo rahbarlari ayollar huquqlarini birinchi o’ringa qo’yishga va’da berishdi, ammo bugungi kunda biz boshlang’ich yordam dasturlarini ham moliyalashtira olmaymiz», dedi Egeland.
BMT va boshqa tashkilotlar murakkab siyosiy munosabatlarga qaramay Afg’onistonni qo’llab-quvvatlash zarurligini davom ettirmoqdalar. Egelandning so’zlariga ko’ra, xalqaro hamjamiyat mahalliy hokimiyat mavqeiga ega bo’lmagan boshqa mamlakatlarga bir necha bor gumanitar yordam ko’rsatgan va Afg’oniston bundan mustasno bo’lmasligi kerak.
Uning so’zlariga ko’ra, mamlakat bo’ylab sayohat paytida u Tolibon vakillari bilan* ayollar va qizlar uchun darslarni qayta boshlash zarurligini muhokama qilgan. Hokimiyat ta’lim muassasalarini ochishni rejalashtirayotganini da’vo qilsa-da, muddatlar noaniqligicha qolmoqda.
Afg’onistonga yordamning kamayishi gumanitar inqirozni kuchaytirishi, ayollar va qizlarning yaxshi kelajakka erishish imkoniyatini yo’qotishi mumkin. Xalqaro hamjamiyat afg’on aholisi uchun asosiy huquq va erkinliklarni tiklashga yordam beradigan nafaqat favqulodda, balki uzoq muddatli qo’llab-quvvatlashning muhimligini ham hisobga olishi kerak.
* – Rossiya Federatsiyasida taqiqlangan tashkilot.
Surat: Pixabay.com / jorono
Yandex tarjimoni yordamida amalga oshirildi