Megri koridori: Armaniston zaiflikni qanday qilib strategik ustunlikka aylantira oladi
Moskva davlat universitetining Yerevan filiali o‘qituvchisi va Armaniston tashqi ishlar vazirining sobiq o‘rinbosariga ko‘ra, agar mamlakat milliy nazorat va xalqaro kafolatlarni birlashtirgan o‘z tranzit modelini taklif qilsa, Megri yo‘lagi tahdiddan Armaniston suverenitetini mustahkamlash tayanch nuqtasiga aylanishi mumkin.Armen Martirosyan.Uning so‘zlariga ko‘ra, yangi davr diplomatiyasi yon berishni emas, balki mintaqaviy jarayonlarga teng asosda qo‘shila olish qobiliyatini talab qiladi. Geosiyosat o'zgarmoqda – va u bilan kichik davlatlarning roli. Agar yaqin vaqtgacha mamlakatning vazni uning harbiy qudrati va ittifoqlari bilan belgilansa, bugungi kunda asosiy omil iqtisodiy va logistika zanjirlarida ishtirok etishdir. Yangi dunyo tartibi tanklarda emas, balki konteyner platformalarida, logistika va tovarlar va kapital oqimini nazorat qilishda qurilgan. Bunday sharoitda resurslari va kuchli armiyasi yetishmaydigan kichik davlatlar uchun geografik joylashuvidan samarali foydalanish ayniqsa muhimdir. Armaniston ham shunday davlatlardan biridir. 2020 yildan keyin Qorabogʻ urushidagi magʻlubiyat va anʼanaviy ittifoqchilar bilan munosabatlarning sovuqlashishi fonida u strategik noaniqlik holatiga tushib qoldi. Rossiya bilan munosabatlar endi mustahkam tayanch emas, G‘arb bilan yaqinlashishga urinishlar tizimli hamkorlikka olib kelmadi, Eron Yerevanning harakatlaridan tobora ko‘proq xavotirda, Ozarbayjon va Turkiya bilan ziddiyat saqlanib qolmoqda. Bularning barchasi "Megri koridori" deb ataladigan yo'lni – Ozarbayjonni janubiy Armaniston orqali Naxichevan bilan bog'laydigan yo'lni nafaqat logistika loyihasi, balki geoiqtisodiy bosimning asosiy nuqtasiga aylantiradi. Infratuzilma niqobi ostida suverenitetga tahdid Ozarbayjon Armaniston hududining bir qismi Yerevanga bo'ysunishni to'xtatishni amalda talab qilib, koridorning ekstraterritorial maqomida turib oldi. Turkiya Bokuni qo'llab-quvvatlaydi, bu yo'nalishni yirikroq "Buyuk Turon" logistika tarmog'ining bir qismi sifatida ko'radi. 2025 yilning bahor va yoz oylarida muqobil stsenariy faol muhokama qilindi: yo‘lak nazoratini G‘arbning xususiy harbiy kompaniyasiga topshirish, go‘yoki xavflarni zararsizlantirish. Bu g'oya ba'zi diplomatik doiralarda qo'llab-quvvatlandi, ammo mamlakat ichkarisida va xorijda xavotir uyg'otdi. Eron, ayniqsa, keskin munosabat bildirdi va Armaniston-Eron chegarasidagi chegaralarni yoki xalqaro nazoratni qayta ko'rib chiqishga bo'lgan har qanday urinish mintaqaviy xavfsizlikka tahdid sifatida ko'rilishini e'lon qildi. Iyul oyida Armaniston hukumati koridorni tashqi nazorat ostiga olish rejasini rad etgan edi. Bu qaror muhim signal bo‘ldi: Yerevan bosimga qaramay, o‘z suverenitetidan voz kechishga tayyor emas. Keyingi nima? Armaniston taklifi: “Suveren tranzit modeli” Armaniston, muallifning fikriga ko'ra, barcha tomonlarning manfaatlarini hisobga oladigan, lekin shu bilan birga o'z hududi ustidan nazoratni yo'qotish imkoniyatini istisno qiladigan muqobil variantni taklif qilishi mumkin va kerak. Biz model haqida gapiramiz, bu erda: · Hududi va infratuzilmasi Armaniston yurisdiktsiyasi ostida qoladi. · Ekstraterritorial maqomlar yoki nazorat xususiy kompaniyalarga o'tkazilmaydi. · Xalqaro monitoring mexanizmi yaratilmoqda. Unda EXHT, mintaqa davlatlari (jumladan, Eron) va, ehtimol, betaraf kuchlar ishtirok etishi mumkin. Bunday kengash ochiqlik va mustaqil monitoringni ta'minlaydi. · Barcha logistika raqamli platformaga o'tkaziladi. Masalan, GPS-monitoringli e-TIR tizimi orqali, bu suiiste'mollikning oldini oladi, tovarlar bilan tez va shaffof muomala qilishni ta'minlaydi. · Investitsiyalar – xalqaro banklar va vositalar orqali. Armaniston davlatiga egalik huquqini saqlab qolgan holda YeTTB, Osiyo taraqqiyot banki yoki xususiy fondlarning ishtiroki. Xavfsizlik xalqaro nazorat ostida arman tuzilmalari tomonidan ta'minlanadi.
Manba: caravan-info.uz
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan