MARKAZIY OSIYO, 2025-yil 22-dekabr – Karavan Info axborot agentligi. Vetnamlik-amerikalik haykaltarosh Tuan Endryu Nuyen kelasi bahorda Manxettenning 10-avenyusida sakkiz metr balandlikdagi Bamiyan Budda haykalini o'rnatishni rejalashtirmoqda. New York Times gazetasining yozishicha, "Koinotda porlayotgan nur" deb nomlangan haykal tinchlik, bardoshlilik va ma'naviy qayta tug'ilish ramzi bo'lib xizmat qiladi.
Haykal High Line Planet Commission tomonidan buyurtma qilingan va 2026-yil bahorida Manxettendagi 10-chi avenyu va 30-ko'chalardagi High Line osma bog'iga o'rnatiladi.
Yuqori chiziq komissiyasi ushbu loyiha yo'qolgan madaniyat yodgorligi va shu bilan birga uning o'lmas mohiyatining ramzi sifatida yaratilganini ta'kidladi. Afg'onistonda Salsal nomi bilan tanilgan Bomiyon Budda haykallari oltinchi asrda o'rnatilgan va 2001-yil mart oyida Tolibon tomonidan vayron qilingan.
"Nyu-Yorkliklar Bamiyan Buddalarining ushbu tasvirlarini ko'rish uchun kelganlarida, bu katta jamoatchilik muhokamasiga sabab bo'ladi", dedi Nuen New York Times gazetasiga.
Tuan Endryu Nuen 1976-yilda Vetnamda tug'ilgan va uch yoshida oilasi bilan Qo'shma Shtatlarga ko'chib o'tgan. U Qo'shma Shtatlarda o'sgan va Kaliforniya san'at institutida san'at magistri darajasini olgan.
The New York Times gazetasining xabar berishicha, haykaltarosh hozirda Vetnamda istiqomat qiladi. U urush va travma, xotira va shifo mavzularini she'riy tarzda o'rganadigan video-art va haykaltaroshlik asarlari bilan mashhur.
Nuenning dizayni High Line Planet komissiyasi tomonidan 31 mamlakatdan kelgan 56 ta ariza orasidan tanlab olindi. Oxir-oqibat, 12 nafar rassom o'z haykallarining prototiplarini High Linega o'rnatishga taklif qilindi.
Tanlov qoʻmitasi aʼzosi Alan van Keppel loyiha “ekstremizm va madaniy merosning yoʻq qilinishi davrida ayniqsa dolzarb” ekanligini taʼkidladi. Bamiyan Budda haykali 2026-yil aprel oyidan boshlab 18 oy davomida ommaga namoyish etiladi.
New York Times gazetasining yozishicha, Nuen Bamiyandagi shikastlangan Budda haykallarining fotosuratlaridan foydalanib, 3D kompyuter modelini yaratgan. Keyin u va Vetnamdagi bir guruh masonlar haykalni to'rtta ulkan qumtosh bloklaridan qo'lda o'yib yasashgan.
Loyihaning o'ziga xos xususiyati – haykalning eritilgan o'q va raketalardan yasalgan qo'llari. Afg'onistondagi urushdan qolgan bu materiallar badiiy elementga aylantirildi.
Nuenning so'zlariga ko'ra, qolgan raketa va o'qlar avval Pokistonga, keyin esa mahalliy ko'ngillilar yordamida Vetnamga yashirincha olib o'tilgan.
"Ushbu haykal shuni ko'rsatadiki, hatto tartibsizlik va zo'ravonlik sharoitida ham inson mehribon va qo'rqmas bo'lib qolishi mumkin. Men bu sayqallangan mis qo'llarni ufqda porlab, quyoshda yarqirab turganini tasavvur qilaman", deb ta'kidladi haykaltarosh.
Surat: Guardian (Corbis)