Foto: ochiq manbalardan

2025 yil iyun oyida Tojikiston 2025–2029 yillarga moʻljallangan ichimlik suvi taʼminoti va kanalizatsiya boʻyicha yangi Davlat dasturini tasdiqladi.

Bu nafaqat mamlakatning millionlab aholisini xavfsiz suvdan foydalanishni ta'minlashi, balki ortib borayotgan iqlim va infratuzilma muammolari sharoitida suv boshqaruvi tuzilmasini o'zgartirishi kerak. Dasturning miqyosi va ambitsiyalarini inobatga olsak, u toʻliq va tegishli muvofiqlashtirilgan holda amalga oshirilsa, Tojikistondagi suv siyosatida burilish nuqtasi boʻlishi mumkin.

Tojikistondagi suv infratuzilmasining ahvoli o‘ta zaif bo‘lib qolmoqda. Bugungi kunda aholining bor-yo‘g‘i 41 foizi markazlashgan ichimlik suvi, bor-yo‘g‘i 15 foizi kanalizatsiya tarmog‘iga ega. Qishloq joylarda bu ko'rsatkichlar yanada past: qishloq aholisining atigi 22 foizi suv ta'minoti tizimidan foydalanadi, kanalizatsiya esa deyarli yo'q.

Bu hududlarda odamlar ko'pincha sanitariya talablariga javob bermaydigan quduqlar, buloqlar va yomg'ir suvlariga tayanadi. Iqlim o'zgarishi – qurg'oqchilik, suv toshqini va ifloslanishning kuchayishi – muammoni yanada kuchaytiradi va suvga kirishni yanada beqaror qiladi.

2025–2029 yillarga mo‘ljallangan dastur bu muammoga tizimli javob beradi: u nafaqat infratuzilmani qurish va modernizatsiya qilish, balki boshqaruv islohoti, qonunchilik bazasi, sifat standartlari va aholining xabardorligini oshirishni ham qamrab oladi.

Hukumat 2030-yilga borib aholining 72 foizini ichimlik suvi bilan, kanalizatsiya tarmoqlarini esa 30 foizga yetkazishni o‘z oldiga ulkan maqsad qilib qo‘ygan. Bu hozirgi ko‘rsatkichlarga nisbatan qariyb ikki baravar ko‘pdir.

Bu ko‘rsatkichlarga erishish nafaqat investitsiyalar, balki chuqur institutsional o‘zgarishlarni ham talab etadi: samarali monitoring tizimini yaratish, kadrlar malakasini oshirish, normativ-huquqiy bazani modernizatsiya qilish va joylarda boshqaruv intizomini yaxshilash.

Dastur 18 dan ortiq ish yo'nalishlarini o'z ichiga oladi, jumladan:

• suv ta'minoti va kanalizatsiya tizimlarini qurish va rekonstruksiya qilish;
• sanitariya va qurilish qoidalarini qayta ko'rib chiqish;
• buxgalteriya tizimi va avtomatlashtirilgan hisob-kitoblarni joriy etish;
• keng ko'lamli axborot kampaniyalari va xodimlarni o'qitish;
• barcha suv infratuzilmasi bo‘yicha milliy ma’lumotlar bazasini shakllantirish;
• aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini qo‘llab-quvvatlashning yangi tarif siyosati va mexanizmlarini joriy etish.

Dastur Dushanbedan tortib togʻli va borish qiyin boʻlgan hududlargacha boʻlgan mamlakatning barcha hududlarini qamrab oladi. Eng zaif hududlarga ustuvorlik beriladi.

Dasturning umumiy budjeti 3 milliard somoniydan ortiq (hozirgi kurs bo‘yicha 270 million dollardan ortiq)ni tashkil etadi. Ulardan:

• respublika byudjeti 295 mln.
• mahalliy byudjetlar – 144 mln.
• xalqaro hamkorlar – 2,3 milliarddan ortiq,
• Qolganlari xususiy sarmoya va davlat ishtirokidir.

Asosiy mablag'lar quyidagilarga yo'naltiriladi:

• yangi ob'ektlar qurilishi – 1 milliard somoniydan ortiq,
• mavjud tizimlarni modernizatsiya qilish – taqqoslanadigan miqdor.

Bir qator hududlar ayniqsa katta investitsiyalar oladi:

• Bobojon G‘ofurov tumani – 439,7 mln somoniy (suv va kanalizatsiya),
• Jabbor Rasulov tumani – 426,1 mln.
• Dang‘ara va Farxor – suv ta’minoti uchun 230 mln.
• Dushanbe – har ikki tizimni modernizatsiya qilish uchun qariyb 95 million somoniy.

Ayniy, Laxsh, Nurobod, Murg‘ob, Qubodiyon, Jaloliddin Balxiy, Isfara, Rasht, Xorug‘ va boshqa 40 dan ortiq tumanlarda yangi inshootlar paydo bo‘ladi. Bu mamlakatning eng chekka hududlarida ham qamrovning sezilarli darajada kengayishini anglatadi.

Ichimlik suvi (95%) va kanalizatsiya (70%) boʻyicha Dushanbe yetakchilik qilmoqda. Biroq, poytaxt tizimini yangilash kerak.

Bu erda asosiy e'tibor quyidagilarga qaratiladi:

• raqamli hisob va hisob-kitob tizimlarini joriy etish;
• suv tozalash inshootlarini modernizatsiya qilish;
• xodimlarning malakasini oshirish,
• yangi xizmat ko'rsatish standartlarini joriy etish.

Poytaxtni moliyalashtirishning asosiy qismi xalqaro hamkorlar hisobidan amalga oshiriladi, bu esa shaharni boshqaruvchi sub'ekt sifatida ishonchning yuqori ekanligini ko'rsatadi.

Asosiy tahdid moliyalashtirish, ayniqsa uning o'z vaqtida va to'liqligi bo'lib qolmoqda. Mablag'larni qabul qilishdagi har qanday kechikish ish tartibini buzishi va dastur samaradorligini kamaytirishi mumkin.

Bundan tashqari, davlat tuzilmalari, mahalliy hokimiyat organlari, donorlar va aholining o'zi o'rtasidagi muvofiqlashtirish muhim ahamiyatga ega. Busiz hech qanday islohot, hatto eng yaxshi ishlab chiqilgan islohot ham barqaror natijalarga olib kelmaydi.

2025–2029 yillarga mo‘ljallangan dastur shunchaki infratuzilma rejasi emas. Bu hayot sifatini yaxshilash, iqlim xavf-xatarlariga chidamlilikni kuchaytirish va eng muhim ijtimoiy sektorni modernizatsiya qilish bo‘yicha strategik kursdir. Muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, millionlab aholi salomatligini mustahkamlash, qashshoqlikni kamaytirish va qishloqlarni rivojlantirish uchun sharoit yaratish mumkin.

Ammo muvaffaqiyatga erishish uchun nafaqat pul, balki siyosiy iroda, boshqaruv intizomi va jarayonning barcha ishtirokchilari bilan hamkorlik qilishga tayyorlik ham talab qilinadi. Shundagina Tojikistonda suv taqchillik emas, balki hayot normasiga aylanadi.

Savol sizning uyingizda suv bor-yo'qligida emas. Savol shundaki, biz toza suv ne'mat emas, balki haq bo'lgan tizimni qura olamizmi?

Tojikistondan IA Karavan Info

Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan